2. Szkoła elementarna

Szkoła elementarna rozpoczęła działalność na początku XIXw., około 1823r.. Podatek na jej utrzymanie płacili mieszkańcy miasta i okolic. W 1846r. składka na utrzymanie nauczyciela wynosiła 1 złp. 26 gr. od rodziny. Szkoła ta była trzyklasowa. Opieka i nadzór nad nią pełnili: dziedzic, pleban, burmistrz, 1-2 mieszkańców. Dozór spisywał dzieci w mieście od lat 6, na wsi – od 8. Dzieci uczyły się czytania druku i pisma, pisania, rachunku pisemnego i pamięciowego, nauki moralnej i religii. W klasie trzeciej dodatkowo: nauki o zachowaniu zdrowia, wiadomości rolniczych, prostego pomiaru gruntów, znajomości miar i wag oraz pieniędzy. W okresie wiosennym i jesiennym uczono pielęgnowania drzew, warzyw i innych roślin. W związku z postępującą rusyfikacją w Królestwie Polskim w 1851r. uchylono obowiązek szkolny. Jednakże decyzja ta nie wpłynęła na oświatę w Wisznicach. Liczba uczniów wahała się od 12 do 20 w przeciągu trzech kolejnych lat. Uczniowie pochodzili głównie z mieszczaństwa, natomiast nieliczne dziewczęta – z bogatszych szlacheckich domów. Do szkoły uczęszczały dzieci trzech wyznań: katolickiego, unickiego oraz mojżeszowego (pojedyncze przypadki). Żydzi posiadali również odrębną szkołę przy synagodze. Pomimo rozwoju oświaty, zdecydowana większość mieszkańców była nadal analfabetami.

 

Zachowały się szczątkowe dane o nauczycielach szkoły elementarnej. Jednym z pierwszych był Feliks Werpechowski. Następnie funkcję tę pełnili: Fiodor Łoboda (1878r., szkoła liczy 37 uczniów), Dionizy Gurynowicz (1889r., 36 uczniów), Piotr Juszkiewicz (1891r., 52 uczniów).  Pensja w okresie 1850-55 wynosiła 120 rb..

W 1845r. przeprowadzono rewizję spisu funduszów duchowieństwa zleconą przez rząd carski, aby uzyskać od nich środki na edukację. Wcześniejsze dokumenty z 1818r. spłonęły.  Podczas rewizji parafii rzymskokatolickiej wykazano, że proboszcz w Wisznicach z własnego uposażenia wynagradza nauczyciela pracującego w miejscowej szkole.

 

Sytuacja pogorszyła się wraz z wprowadzeniem obowiązku przyjmowania do pracy absolwentów trzyletniej Chełmskiej Szkoły Diaków (powołanej w 1841r.), całkowicie podporządkowanej celom rusyfikacji. Z niej wywodzili się niektórzy nauczyciele w dekanacie wisznickim.

 

W 1851/52r. utworzono unicką szkołę parafialną w Wisznicach, która miała wdrożyć wśród młodzieży greckokatolickiej idee wynaradawiania. Językiem obowiązującym na terenie placu szkolnego miał być rosyjski. Dwuletnia nauka była finansowana ze składek parafian. Dziekan ks. Leon Szokalski sprzeciwił się, aby wykładał w niej nauczyciel po prorosyjskiej szkole diaków. Od tego czasu rozpoczęły się problemy wynikające z nacisku na rozwój szkoły unickiej. Sprawa była rażąco widoczna, gdy właściciel miasta Ignacy Sosnkowski w 1854r. przeznaczył nowy budynek szkole elementarnej, na co władze lokalne odpowiedziały negatywnie i oddały go w użytkowanie parafii greckokatolickiej. Szkoła ta przetrwała do 1862r. i nie odniosła oczekiwanych rezultatów.

Od początku XXw. rozpoczyna się wytężona praca polegająca na utrzymaniu polskości. W Wisznicach nie brakuje działaczy Polskiego Związku Ludowego i Polskiej Macierzy Szkolnej (Wacław Pawłowski, Bolesław Ratajewicz, Wodzisław Bańkiewicz). Prowadzono stałą bibliotekę. Jednym z ważniejszych punktów programów powyższych organizacji było tworzenie polskich szkół elementarnych. Plany te nie zostały zrealizowane w związku z wybuchem I wojny światowej.

 

Od 1904r. bojkotowano szkoły rosyjskie, do czego przyłączyli się wiszniccy uczniowie, licznie opuszczając zajęcia. Rodzice natomiast nie opłacali składek na jej utrzymanie. Nauczycielem w tym okresie był Aleksander Samojluk. Sytuacja normowała się wraz z rokiem 1908, gdy to zapisanych było 90 uczniów (68 chłopców, 22 dziewcząt). Brakowało chóru, zajęć dla dorosłych, biblioteki.  Pożar z 27 lutego 1909r. dodatkowo zniszczył zabudowania szkolne znajdujące się na tym samym placu, co współczesna placówka przy ulicy Warszawskiej. Koniec działalności szkoły rosyjskiej datuje się na sierpień 1915r..

EUROSCOLA

wolontariat1

sp

biblioteka.jpg     

ml

      

aa

Free Joomla! template by L.THEME